Phía Tây Không Có Gì Lạ

Có lẽ do bản thân Remarque đi ra từ cuộc chiến, được trải qua, nếm trải mọi sự mất mát, đau thương, sự tàn phá, sự khốc liệt của chiến tranh nên những gì ông viết trong tác phẩm là vô cùng chân thật. 

Trong phía tây không có gì lạ ngôn ngữ miêu tả của ông rất gợi hình khiến tôi đọc mà như chính mình đang ở trong cuộc chiến đó vậy. 

Nơi chiến trường là đối mặt với cái chết thường trực hàng ngày, là đi qua làn bom bão đạn. Là những ngày đói ăn khát nước, là ôm xác những đồng đội trong tay, là bùn trộn máu thịt. Là sự hoang tàn, đổ nát. Ở nơi đó là lúc nào cũng ngứa vì giận, là cuộc chiến với cả chuột để giữ chút thức ăn. Là chứng kiến những người sống sót nhưng không còn toàn vẹn, người bị mất mắt, người bị cưa chân, cưa tay mang thương tật suốt đời. 

Trong phía tây không có gì lạ còn là sự láu lỉnh của những người lính. Họ cũng có những trò quậy phá. Tôi thích đoạn miêu tả họ đã lập mưu đánh tập thể ông thầy huấn luyện khi cố tình o ép, chơi xấu họ trong thời gian huấn luyện và một số trò láu cá khác. 

Trên tất cả là tính nhân văn của tác phẩm. Sớm nhận ra cuộc chiến là vô nghĩa, chán ghét cuộc chiến. Bên nào cũng cho phần chính nghĩa thuộc về mình nhưng cuộc chiến chỉ đem lại sự mất mát, đau thương cho cả hai bên. Người thiệt thòi nhất là những người trong cuộc chiến bất kể bên nào. Ai cũng có gia đình, quê hương và tuổi trẻ nhưng vì cuộc chiến mà họ mất đi tất cả. Phía tây không có gì lạ là cái nhìn rất khách quan của tác giả về cuộc chiến. Tác giả nhìn cuộc chiến từ cả hai phía chứ không chỉ là một bên.

Người lính trong cuộc chiến họ cũng sợ chết lắm chứ, họ cũng mong muốn hoà bình, mong cuộc chiến sớm chấm dứt để họ có thể trở về quê hương, về với cuộc sống hàng ngày của họ lắm chứ. Nhưng những gì họ trải qua trong cuộc chiến sẽ là nỗi đau đeo bám trong suốt quãng đời còn lại của họ. 

Tôi không thể nói hết được sự khốc liệt khủng khiếp cũng như sự chết chóc, mất mát mà bằng ngòi bút chân thật đầy gợi hình tác giả đã vẽ nên trong phía tây không có gì lạ nên tốt hơn là các bạn hãy tự cảm nhận khi đọc tác phẩm này. 

Bất kể ở đâu hay vì lý do gì thì chiến tranh không bao giờ là điều tốt đẹp cả. 

Dàn nhân vật khá bình thường, trong số nhân vật phụ chắc mình có cảm tình với anh chàng Kat nhất, không hẳn là thích nhưng tạo cảm giác dễ mến. Nhân vật "tôi" ban đầu thấy có phần nhạt nhẽo nhưng từ lúc về phép xong là bắt đầu khoái cậu chàng này: cậu có những suy nghĩ già dặn, có khi thoáng qua cho thấy sự yếu đuối của cái tuổi 19 nhưng rất nhanh thôi lại trở về là một ông già.

Dù đã đọc qua một số truyện lấy chủ đề chiến tranh và tưởng rằng mình đã có đủ nhiều những góc nhìn từ các hướng khác nhau rồi, nhưng trong Phía Tây không có gì lạ, tác giả vẫn làm mình thích thú khi nhận ra những khía cạnh hoàn toàn mới mẻ, chân thực, sâu sắc và cũng đầy chua xót, đọc thấm cực kỳ. Đó là điểm mình thích ở cuốn sách này, dù đã được viết cách đây 90 năm, nhưng nó vẫn giữ được những giá trị mà ta không bao giờ được quên.

Về hình thức thì cuốn này được Đông A làm đẹp miễn chê: bìa sách gợi cho mình nghĩ đến những bộ phim nước ngoài xưa cũ, biên tập tốt, dịch ổn, bìa rời mà giá bìa lại hạt dẻ nên không lạ khi nhiều bạn lại thích bộ 10 cuốn của tác giả này và muốn sưu tập đủ bộ. Nói vậy thôi, mình không có một kế hoạch cụ thể nào cho việc sẽ đọc thêm một cuốn sách nữa của Erich Maria Remarque cả.

Đánh giá: 3,5/5 xuống 3/5

Những chàng trai chưa đến tuổi hai mươi chan chứa tình yêu vào sự sống, hăm hở chuẩn bị bước vào cuộc đời đầy rực rỡ với tâm hồn phơi phới tin yêu. Tất cả tương lai hứa hẹn ấy bỗng chốc tan tành vì cuộc chiến. Họ ra trận. Họ ngơ ngác như con thú non xa mẹ và rơi vào cạm bẫy giữa rừng già ẩn náu đầy nguy hiểm. Cái chết rình rập bủa vây lấy họ không từ một phút giây nào.

Những chàng trai chưa đến tuổi hai mươi ấy đã trở thành những ông già với tâm hồn cằn cỗi. Họ chẳng muốn cầm súng để chết. Họ chỉ muốn được trở về với ngôi nhà êm ấm và giảng đường. Những người lính nông dân chỉ muốn được về với vợ con và ruộng vườn.

Xuyên suốt tác phẩm ngoài bóng tối dày đặc u ám của súng đạn và máu me, nổi bật lên là những cảnh thiên nhiên say đắm lòng người, những trò đùa nghịch ngợm của tuổi trẻ và những giây phút ấm áp lòng nhân ái.

Kết cấu chuyện được xây dựng theo mạch : ra trận- trở về thăm gia đình- trở lại chiến trường- bị thương vào bệnh viện- chiến trường.

Sau khi có đủ trải nghiệm khủng khiếp sặc mùi máu ở chiến trường, nhân vật xưng Tôi về thăm nhà – trong tâm trạng áy náy với đồng đội nhưng lại háo hức được về lại với căn phòng chất đầy sách và người thân. Thế nhưng, cậu ước gì mình đừng bao giờ trở lại nhà. Tâm trạng của cậu bây giờ chẳng khác gì một nhà văn từng nói “Bạn trở về nhà thì nhà đã không tồn tại, chỉ còn đọng lại trong những xó xỉnh của ký ức mà thôi”.

Tôi bị thương phải vào bệnh viện. Ở đấy, cậu cảm nhận được cái chết và sự sống đang chiến đấu thật dữ dội chẳng khác gì ngoài mặt trận. Chính nơi ấy, độc giả sẽ hiểu sâu sắc hơn những gì mà tiểu thuyết gia người Mỹ Hemingway kể về nỗi đau sống sót của những thương binh trong truyện ngắn Ở Một Đất Nước Khác. Hay như triết gia Martha Nussbaum từng viết “người chiến binh hạnh phúc” khi lao vào trận chiến, không trông đợi điều gì ngoài đau đớn và có thể là cái chết, nhưng lại cảm thấy anh ta đang sống một cuộc sống tốt đẹp và có ý nghĩa. Đắng cay thay.

Chiến tranh đã giết tất cả- dù đó là người đang nằm trong cỗ quan tài dưới lớp đất sâu, là người vừa bị chết với đủ các tư thế mà chỉ có ai từng trải qua chiến tranh mới có thể mô tả lại, là người sống mà hồn đã chết.

Phía Tây Không Có Gì Lạ. Bản báo cáo tình hình mặt trận hôm ấy ngắn gọn đến hờ hững bởi vì thần chết ngày nào chẳng rình rập và thêm một kẻ chết có gì mới mẻ đâu. Chàng trai xưng Tôi đã chết, gương mặt anh thanh thản như đã đón chờ cái chết đến từ rất lâu rồi.

Tác giả vô cùng nhân đạo khi cho chàng trai trẻ ấy chết giữa mặt trận bởi vì dù có trở về với hòa bình thì tâm hồn của cậu cũng đã chết ở chiến trường với những đồng đội đã ngã xuống và những người ở nhà sẽ không bao giờ hiểu được nỗi ám ảnh chiến tranh khủng khiếp đến thế nào trong thân xác trẻ trung (tàn phế hay toàn vẹn) kia.

Đọc Phía Tây Không Có Gì Lạ, tôi nghĩ ngay tới Nỗi Buồn Chiến Tranh của Bảo Ninh. Phải chăng Bảo Ninh đã nghiên cứu rất kỹ tác phẩm của tác giả người Đức này để viết ra kiệt tác kia cho văn học Việt Nam. Hai nhân vật chính đều là những chàng trai trẻ phải rời giảng đường lên đường nhập ngũ, trải qua những điều kinh khủng nhất giữa bom đạn khiến những kẻ có trái tim con người bỗng chốc bị vỡ tan. Bảo Ninh cho nhân vật của mình trở về nhưng anh ta phải vật lộn với một cuộc chiến đau đớn và dai dẳng trong suốt phần đời còn lại. Có lẽ, thà như Remarque lại nhân ái hơn Bảo Ninh.

Tác phẩm đã giúp Remarque giành giải thưởng Nobel Văn chương và Hòa bình năm 1931, và được chuyển thành phim đạt hai giải Oscar. Chừng ấy cũng đủ nói lên sự thành công vang dội của cuốn tiểu thuyết. Tác phẩm bị chính quyền Đức cấm đoán cũng bởi đây là tiếng nói dữ dội nhất, chân thật nhất về nỗi đau mang tên Chiến Tranh.

Đây là một kiệt tác của văn học Đức và nhân loại về tiếng nói bi ai của người lính trong chiến tranh thế giới I.

“Chúng tôi là những người chết vô tri vô giác, do một thứ phép lạ và một thứ bùa chú nguy hại, còn đủ sức chạy và giết.”

Rùng mình, ớn lạnh và quá đau đớn… một quyển tiểu thuyết “sắc bén”, khứa từng nhát dao một vào lòng người đọc. Mình biết đến quyển này qua chị winny.win.winny trên IG, thật sự lúc đầu mình không hứng thú với chiến tranh thế giới hay tiểu thuyết lịch sử, nhưng khi đã đọc xong quyển này thì nhất định phải tìm đọc tất cả các quyển còn lại của Remarque. Một góc nhìn từ bên trong cuộc chiến, một góc nhìn chân thật cho người đọc thấy được cái ác độc, vô nghĩa của những cuộc chiến.

Những chàng trai chỉ mới mười chín đôi mươi, gầy gộc được mang từ trường học ra đến mặt trận, một nơi đầy chết chóc, để rồi họ bị bào mòn đi về cả tâm hồn lẫn thể xác, dần trở nên trống rỗng như “người chết vô tri vô giác”. Với họ mọi thứ bây giờ chỉ duy nhất từ “Sống”, họ giành giật sự sống từ họng súng kẻ thù, họ bảo vệ nó tránh những trái phá, những trận pháo kích. Những chàng trai ấy vẫn cười khi họ còn có thể, họ vui khi được tăng gấp đôi khẩu phần khi đội bị mất 80 người, họ tận hưởng từng miếng ăn ngon lành quí giá trên mặt trận, nhưng họ không lạc quan! Phía trước họ là khói độc từ cuộc chiến, từng lớp đất đá lẫn xác người bị quật lên bởi pháo kích, phía trước họ là màn đêm của thần chết, là những viên đạn bay vù giết họ bất cứ lúc nào,… để rồi khi họ nhận ra bản thân trở nên lạc lõng giữa cuộc chiến, lạc lõng giữa cuộc đời họ.

Những chàng trai chỉ mới mười chín đôi mươi ấy, tâm hồn họ già cỗi và khô héo vì chiến tranh, họ xả đạn, họ giết, giết, giết và giết! Cả hai chiến tuyến,họ giết nhau bởi cái gọi là “tinh thần dân tộc”, giết nhau vì mệnh lệnh từ phía trên đưa xuống, từ những kẻ chẳng bao giờ ra trận. Họ trở nên hoang dã, bản năng của thú tràn đầy trong họ, cái bản năng mách bảo họ phải giết, như một quy luật hiển nhiên của chiến tranh. Thần chết chờ họ ở bên kia dây kẽm dai, chờ họ bên trong những quả đạn pháo,… họ chống lại thần chết bằng giết chóc, họ chết hoặc kẻ đang bắn kia phải chết. Bản năng của họ mách bảo phải giữ từng hơi thở, dù là thoi thóp, mất cả chân hay nửa người, nó vẫn mách bảo HỌ PHẢI SỐNG!

Giữa những hình ảnh ác liệt, tác giả mở ra những ngày phép bình dị của Paul, nhưng với Paul và rất nhiều người lính trở về từ chiến tranh, nó trở nên xa vời với họ, làm sao họ có thể trở lại là bản thân như trước kia, chiến tranh đã tước đi linh hồn của họ, làm sao họ thể hòa nhập trở lại với cuộc sống trước? . Paul đứng sững khổ sở, bối rối, nước mắt trào ra ướt đẫm cả mặt. Nhưng Paul hoảng sợ khi thấy cảnh vật như xa lạ. Ngay cả với căn phòng thân yêu anh cũng không tìm được chút rung cảm nào: “Ở đây tôi là một kẻ xa lạ.” “Nghỉ phép là một sự thay đổi làm cho mọi chuyện sau đó trở nên nặng nề gấp bội.” Những người xung quang anh ca tụng chiến tranh, họ nào có biết ở chiến trường thế nào?Paul ngồi đó, bên cạnh giường bệnh của mẹ, muốn nói với mẹ bao nhiêu chuyện nhưng không thể. Và anh quyết định: “Không bao giờ tôi nên về phép nữa.” Chiến tranh đã gặm nát tâm hồn anh mất rồi!

Giọng văn nhẹ nhàng, tha thiết, Remarque vạch trần cái “chủ nghĩa” dối trá của những tên tướng độc tài, để làm lợi bản thân mà dựng lên một cái chủ nghĩa mà chả có gì gọi là “tinh thần dân tộc” cả. “Dẫu họ dạy chúng ta rằng trọng trách với quốc gia là vĩ đại nhất, chúng ta thừa biết rằng sự giãy chết còn mạnh mẽ hơn.” Một cuộc chiến phi nghĩa, chết chóc và đen tối trong lịch sử loài người.

Vẫn giọng văn ấy, đôi lúc lại khiến ta thấy đẹp đẽ “Sương mù như một cái ao sữa và khói đại bác phủ đầy cánh đồng cỏ, ngập đến tận ngực. Phía trên, mặt trăng chiếu sáng. Lưng ngựa lấp loáng dưới ánh trăng, động tác của chúng thật đẹp mắt, đầu chúng vươn cao, mắt như nẩy lửa.” , nhưng nó có khi lại bóp nghẹt trái tim ta lại :"Này anh bạn, mình có muốn giết cậu đâu..... Tại sao người ta không nói cho bọn mình biết rằng chính các cậu, các cậu cũng chỉ là những con chó khốn khổ như bọn mình, rằng các bà mẹ của các cậu cũng đau khổ như mẹ chúng mình, rằng chúng ta đều sợ chết như nhau, đều chết một cách giống nhau, chịu những nỗi đau đớn như nhau? Bạn ơi, hãy tha thứ cho mình; tại sao cậu lại có thể là kẻ thù của mình? Nếu chúng ta bỏ những vũ khí và bộ quân phục này đi, thì cậu rất có thể là người anh em của mình...".

Và rồi vào một ngày tháng mười năm 1918, Paul ở đó, mỉm cười như thể mãn nguyện, cuối cùng anh cũng lại gặp Kat và mọi người, cùng dòng báo ngắn "Ở phía Tây, không có gì lạ".

“Cuốn sách này không phải là một bản cáo trạng, cũng không phải một lời thú tội. Nó chỉ cố gắng kể về một thế hệ đã bị chiến tranh hủy hoại – cho dù họ đã thoát khỏi đạn pháo chiến tranh”. - Erich Maria Remarque –

Rate: 10/10 ! Rất tuyệt vời, xúc động và vô cùng đau đớn.