Món Lạ Miền Nam

Vũ Bằng là một tác giả tôi vô cùng yêu mến. Thương nhớ mười hai là tác phẩm đầu tiên của ông mà tôi đọc. Tôi cứ yêu mến mãi cái giọng văn rủ rỉ rù rì, chứa chan tình cảm của ông. Sau đó tôi đọc thêm một số quyển, quyển nào cũng hay, nhất là sách viết về các món ăn của ngon của Hà Nội, miền Nam. Miếng ngon Hà Nội ông viết hay rồi mà món lạ miền Nam cũng thú vị không kém.

Món lạ miền Nam ra đời sau thành công lớn của Miếng ngon Hà nội. Thật ra lúc đầu ông không cảm các món miền Nam bởi tấm lòng ông đặt ở đất Bắc. Sau này, khi ông cảm cái tình của người Nam dành cho ông, ông thấy món ăn của họ cũng ngon hơn. Khi một bà già Rạch Giá đem cho ông bánh tét bắp, cô gái Cao Lãnh biếu ít bánh in cái tình của họ quyện với hương vị các món ăn khiến chúng thêm phần đậm đà trong lòng Vũ Bằng.

Các món ăn miền Nam cũng như chính con người miền Nam : thật thà, chân chất...

Nhưng trong cuốn này tác giả chuyên về các món lạ. Độc nhất vô nhị là món thịt chuột. Phải nó tôi rất có ác cảm với món thịt chuột và cũng không bao giờ có ý ăn thử vậy mà nghe tác giả rủ rỉ rù rì về món này đâm lại tò mò ...chuột nướng lá lốt, chuột khìa om nước đưa... cha chả là thơm 😂... nhưng ông cảm được món này cũng là cái tình của người vợ miền Nam của ông gửi gắm vào...

Món quốc hồn quốc túy của miền nam là món Khô. Một món đơn giản, không cầu kỳ, bạn vó thể ngồi lai rai đủ thứ khô: khô cá, khô tôm, khô chim, khô đuối, khô bò ... mỗi món có một hương vị riêng, mỗi người lại thích một loại khác nhau.

Món Đuông lại cũng độc chiêu không kém. Đuông là một thứ ấu trùng sống trong cây. Cây nào có đuông đục một lỗ câu đuông ra. Có thể ăn sống, chiên... mà món nào cũng ngon thần sầu ...

Thêm một món lạ nữa, nó giản dị y người Nam: tóp mỡ ngào đường. Nhậu với rượu thì quên sầu.Cái tình người con gái làm món nhậu cho người nam nó mới chân thành làm sao..

Có câu:

"Khi ta ở, chỉ là nơi đất ở

Khi ta đi, đất đã hóa tâm hồn!"

Và khi ta nhớ về nơi chốn đã qua, nơi một mảnh hồn ta để lại thì các món ăn cũng là một phần không thể thiếu . Đọc Món lạ miền Nam ta cảm thấy rõ rệt điều đó...

Các món ăn miền Nam thực lạ lẫm với người xứ Bắc, nào đuông, khô, dơi, cóc, rùa, bò kiến. Chẳng những lạ mà còn có thuộc dạng sản vật đặc biệt của xứ Đàng Trong. Ví như món đuông, miền Bắc làm gì có vườn dừa bạt ngàn cho đuông sinh sôi. Hoặc món thịt chuột, đồng bằng Bắc bộ có bát ngát như ruộng lúa miền Tây cho chuột đồng tha hồ ngậm nhấm để thân hình căng tròn nhờ hạt lúa non? Đã thế, qua bàn tay chế hoá tài tình của người miền Nam, mỗi loại sản vật lại biến hoá thành vô vàn món ngon làm say mê cái khẩu vị của chàng trai miền Bắc. Rùa thì có rùa xé phay, rùa hấp cách thuỷ, trứng rùa. Dơi thì có cháo dơi, dơi nướng, dơi xào lăn, dơi huyết pha rượu. Ngạc nhiên nhất là món thịt chuột :

“Thực đến bây giờ tôi không biết cái sắc đẹp hữu tình của cô Năm Trứng Gà ảnh hưởng đến bữa chuột thịt đầu tiên bao nhiêu, nhưng tôi thành thật tin rằng không có món nào lại biến chế được thành ra nhiều món như thịt chuột. Thịt bò nhiều lắm chỉ có bảy món, thịt dê độ bốn năm món, thịt gà thịt vịt cũng năm sáu món là cùng, chớ thịt chuột thì có thể chế biến ra được mươi mười hai món, mà đến lúc ăn quen rồi món nào cũng hấp dẫn, món nào cũng lạ và món nào cũng có những hương vị khác nhau.”

Đã thế, mỗi món ăn, tác giả lại đưa vào thêm những câu chuyện xung quanh về tập tính sinh sống của loài vật ấy, cách săn bắt, thuật chế biến, thói quen ăn uống của người miền Nam, hoặc các mẩu chuyện trên thế giới có liên quan, khiến cho cuốn sách như một tập tài liệu khảo cứu ẩm thực nho nhỏ. Đọc xong, không những mình được đãi đằng một bữa ngon mà còn có thêm nhiều điều hiểu biết mới lạ mà nói nôm na, nhiêu đó kiến thức đủ để đem ra bốc phét với bạn bè lúc trà dư tửu hậu để bọn bạn dỏng tai lên mà nghe, trố mắt ra mà nhìn. Thiệt thú vị biết bao!

Thật tình, các món ăn nghe lạ với người xứ Bắc nhưng với người miền Nam thì khá thân quen, nếu chưa ăn thì cũng từng nghe nói đến nhiều đến mức cũng thấy bình thường. Nhưng qua cách kể của Vũ Bằng, từng món ăn hiện lên rất sống động, cứ như ta đang theo dấu chân người săn chuột đồng, dò dẫm trên bờ cát tìm trứng rùa, hoặc đang ở trong gian bếp ám khói, nóng rực bếp lò, người đang nấu nướng ướt đẫm mồ hôi trên lưng áo mà gương mặt rạng rỡ như hoa khi chế biến từng món ngon đãi khách.

Nếu người miền Nam nói về món miền Nam bằng chất giọng mộc mạc, khẩu khí giang hồ tứ chiến như Sơn Nam thì Vũ Bằng kể về Món lạ miền Nam bằng chất giọng nhẹ nhàng, lời văn ý tứ, trau chuốt, pha lẫn chút dí dỏm và tinh tế, rất đúng kiểu người miền Bắc.

Vượt hơn tất cả cái ngon hiện lên qua từng hương vị, màu sắc, cách nêm nếm được mô tả kỹ lưỡng, chính là cái tình, tình của người chủ nhà dành cho khách, và tình của khách dành cho người chủ nhà thấm dẫm qua từng mẩu chuyện. 

“Lòng mà yêu thành thực, yêu hết sức là yêu thì ăn mặc thế nào cũng đẹp, cũng mồ hôi mồ kê nhễ nhại cả lưng cũng đẹp, và ngồi trong bếp lửa rán mỡ nổ lung tung, làm nhẫy nhợt cả chân tay, vẫn đẹp. Đó là cảm giác của tôi, vào một buổi chiều tháng mười, khi nhìn thấy cô Năm Lệ đang ngồi trước một ông nồi rau ám khói. Ở miệt quê nghèo, làm gì có than để đốt? Củi đun bếp là những cái lá dừa phơi khô, những nhánh ổi, nhánh cam bẻ ra để chụm. Khói bốc lên mù mịt cả chái nhà sau. Người ta muốn như ngộp thở. Ngán chưa là cái kiếp sinh làm con nhà nghèo, có tài có sắc cũng chẳng làm được gì, ngoài công việc nuôi tằm, hái dâu hay buôn bán tần tảo ở mom sông cuối chợ, về đến nhà lại đâm đầu vào bếp làm cơm nấu nước: thế thôi, không có một thứ gì khác cả và cứ quanh năm như thế.

Chẳng biết từ khi tôi về nghỉ ở đây cô có thấy gì biến đổi trong lòng hay không, nhưng thành thực trong lòng mà nói, chính cái hôm cô đang thắng mỡ dưới nhà, mà tôi sực bước vào, tôi thấy cô đẹp não nùng ơi là đẹp.”

Món ăn xứ nào cũng mang tính cách con người xứ ấy. Người miền Nam thực thà, ruột để ngoài da, hào sảng nên món ăn của họ cũng y thế. Các món ăn mà cô Năm, cô Ba, cậu Bảy tự tay chế hoá, thết đãi người anh, người em xứ Bắc đều mang nặng tấm lòng yêu quí, thực lòng thực dạ. Khi chàng trai xứ Bắc ăn một món ngon miền Nam là đã thu nạp vào người cả một tấm chân tình :

“Còn thấy ra sao nữa? Cái thân phiêu bạt, gối sầu mà nhìn mây trôi theo với tháng ngày có một hôm kia ngã vào nhà khách lạ, được thương yêu săn sóc như thể tình ruột thịt, còn dám đòi gì, còn dám bình phẩm gì? Ăn cơm hẩm với cà vẫn cứ là ngon, lấy cái lá đu đủ hay ra hàng rào hái một nắm lá nhãn lồng về luộc thay canh, cũng cứ là quý hoá lắm rồi! Vậy mà người em gái nghèo lúc nào cũng chỉ sợ người anh xa nhà tủi cho thân thế mà chẳng nói ra lời, nên nay nghĩ làm món này, mai kiếm trái nọ để người anh lạc bước ngồi trông mây Tần uống rượu, hoạ có quên đi được chút lòng sầu xứ nào chăng.

Em ơi, em ơi, “còn thấy ra sao” nữa? Chỉ nghĩ đến tấm lòng xót xa, thương cảm của em, người anh trai không may mắn nâng một chén cháo cá nhám, gắp một miếng tôm xào với lá mồng tơi hay thưởng thức miếng chả giò cá trê cũng đã thấy ngon thật là ngon. Huống chi lúc ngồi nhậu món tóp mỡ ngào đường, chính anh lại biết rằng em làm món đó để đãi người anh lạc phách! Một món ăn như thế ngon một mà thành ra ngon ngàn, ý nhị, đậm đà, bát ngát. Ăn như thế là ăn cả một tấm lòng thương yêu của người đẹp viễn phương gửi hoa bướm của xử sở mình vào đó, gửi cả hồn trinh bạch của mình vào đó.... nghìn đời muôn thuở bao giờ mà quên đi cho được.”

Chưa bao giờ mình đọc một cuốn sách kể về món ăn mà lại chứa chan xúc cảm đến vậy. Bởi thế người ta mới nói, con đường đi đến trái tim sẽ đi qua dạ dày. Và những thứ đến được dạ dày mà có ghé ngang trái tim thì luôn đúc kết lại thành những ký ức đẹp đẽ nhất, ngon lành nhất.

Cả những con dơi hôi hám, xấu xí cũng có thể trở thành món ngon. Vũ Bằng sợ dơi hơn sợ chuột, ghét dơi lắm nhưng khi được người ta giới thiệu là thịt gà lôi, anh ăn ngon lành. Đến khi biết sự thật mới ngả ngửa. Nhờ cú lừa ấy lừa ấy mà anh biết được cái ngon của con vật mà anh sợ chết khiếp "Thịt dơi kẹp lại nướng than tàu vừa nóng, nhắm với rượu, đậm hơn thịt gà, xương nó mềm hơn, nhai giập ra ngọt lạ lùng, mà lại thơm, thoang thoảng cái vị chim se sẻ...". Tiết dê, tiết lợn còn là xoàng so với tiết dê đấy!

Không quá nhiều, nhưng theo trang sách, ta đến với các món lạ miền Nam với văn phong gần gũi, đôi chỗ hóm hỉnh của Vũ Bằng. Không chỉ thành công khi viết về những món ngon quê nhà, Vũ Bằng còn thành công trong những trang viết về ẩm thực miền Nam.