Đi Tìm Lẽ Sống

Phần đầu nói về trải nghiệm của tác giả ở trại tập trung Auschwitz và Dachau. Ông thuật lại những điều ông đã chứng kiến và trải qua, những điều kinh hoàng tưởng như vượt quá giới hạn chịu đựng của con người, nhằm tìm ra câu trả lời cho câu hỏi: Làm thế nào mà những người tù có thể vượt qua hoàn cảnh sống khắc nghiệt đó? 

Phải nhấn mạnh rằng đây không chỉ là một tự truyện. Ông dùng những trải nghiệm của mình để giải đáp những chuyển biến tâm lý của người tù: từ lúc vừa bước vào, bị người khác định đoạt số phận, quyết định xem mình sẽ đi về bên trái để trở thành lao động khổ sai, hay về bên phải để bước vào lò thiêu, đến khi phải lao động cật lực trong cái lạnh cắt da cắt thịt, chỉ với hơn 300g bánh mì và một chén súp mỗi ngày, và khi đối mặt với những căn bệnh chết người, điều kiện sống kinh khủng,... 

Động lực nào đã làm cho những người tù đó, trước điều kiện kinh khủng như vậy, lại có thể sống sót trở về, thay vì đâm đầu vào hàng rào kẽm gai có điện để tự kết liễu, hay buông xuôi tất cả, nằm yên bất động trên chiếc giường bện đầy nước tiểu và phân chờ chết (thường cái chết sẽ đến trong vòng 48 giờ)? 

Những phân tích đó đã giúp ông hoàn thiện liệu pháp ý nghĩa của mình, được miêu tả đầy đủ ở nửa sau của cuốn sách, xoay quanh ý nghĩa của sự tồn tại. Câu nói của Nietzsche được tác giả lặp lại nhiều lần trong cuốn sách: "Người nào có lý do để sống thì có thể tồn tại trong mọi nghịch cảnh."

Ông cho rằng con người không cần một sự cân bằng trong nội tâm, mà để tồn tại, họ cần có một sự căng thẳng nhất định, giữa những gì đã hoàn thành và những gì muốn hoàn thành, để phấn đấu và đấu tranh cho một mục tiêu xứng đáng. (Đây là một trong những điều mình tâm đắc nhất khi gấp lại quyển sách).

Chúng ta ai cũng cần có một lý do để sống, nhưng câu trả lời cho câu hỏi: "ý nghĩa của cuộc sống tôi là gì?" thì lại vô định, cũng giống như bạn hỏi Kỳ sư: "nước cờ nào là tốt nhất?". Bởi không tồn tại nước cờ tốt nhất, chỉ có nước cờ tốt nhất trong từng ván cờ, từng thế trận. Tuy nhiên, Frankl đưa ra 3 cách để tìm thấy ý nghĩa cuộc sống: (1) tạo ra một công việc hoặc thực hiện một điều gì đó, (2), trải nghiệm điều gì đó hoặc gặp gỡ một ai đó, và (3) bằng thái độ chúng ta đối mặt với đau khổ.

Quả không sai khi nói đây là quyển sách ai cũng nên đọc một lần trong đời. Đừng tiếc vài tiếng đồng hồ để đọc quyển sách này, biết đâu nó sẽ mang lại cho bạn câu trả lời mà bạn có thể tốn vài (chục) năm để giải đáp?

Làm thế nào để có thể tìm được ý nghĩa cuộc sống? Làm thế nào để thoát khỏi sự chán ghét với cuộc sống hiện tại? Làm thế nào để biết, mình sống để làm gì?

Khi tìm được câu trả lời cho những câu hỏi trên cũng chính là lúc chúng ta Tìm được lẽ sống của cuộc đời mình và có được cuộc sống vô cùng hạnh phúc. Nhưng sống để làm gì? Chắc hẳn không phải ai trong chúng ta cũng có thể trả lời được. Vậy hãy tìm đọc ngay Đi tìm lẽ sống của Viktor Frankl, một trong những quyển sách kinh điển của thời đại. Thông thường,nếu một quyển sách chỉ có một đoạn văn, một ý tưởng có sức mạnh thay đổi cuộc sống của một người, thì chỉ riêng điều đó cũng đã đủ để chúng ta đọc đi đọc lại và dành cho nó một chỗ trên kệ sách của mình. Quyển sách này có nhiều đoạn văn như thế…

Trước hết, đây là quyển sách viết về sự sinh tồn. Giống như nhiều người Do Thái sinh sống tại Đức và Đông Âu khi ấy, vốn nghĩ rằng mình sẽ được sống an toàn trong những năm 1930, Frankl đã trải qua khoảng thời gian chịu nhiều nghiệt ngã trong trại tập trung và trại hủy diệt của Đức quốc xã. Điều kỳ diệu ông là một trong số ít người còn sống sót…

Đôi nét về Viktor Emil Frankl

Tác giả sinh ngày 26/3/1905, trong những năm 1923 – 1939 học ngành y tại Đại học Vienna và hành nghề bác sỹ tâm thần ở Áo. Khi cuộc khủng bố người Do Thái bước vào giai đoạn ác liệt năm 1942, dù đã được cấp phép qua Mỹ nhưng ông quyết định không chạy trốn phát xít để ở lại chăm sóc mẹ cha già. Và bất ngờ không thể tránh khỏi ập đến, tháng 9 năm 1942 cả gia đình ông bị phát xít bắt, suốt 3 năm Frankl bị chuyển qua 4 trại tập chung. Trong tù ông vẫn trị liệu tâm lý cho những người bạn cùng cảnh ngộ.

Đến năm 1945, khi được giải thoát khỏi trại tập chung, ông là người duy nhất sống sót trong gia đình. Ông tiếp tục làm việc tại Vienna với tư cách một chuyên gia tâm thần học, chữa trị cho các nạn nhân chiến tranh. Chỉ trong vòng 9 ngày của năm 1946, ông đã viết song cuốn sách Đi Tìm Lẽ Sống với số lượng phát hành kỷ lục. Ông được mời diễn thuyết ở khắp nơi, khắp châu lục, giảng dạy tại các trường đại học danh tiếng như Harvard, Sanford và được 29 trường đại học trao học vị danh dự. Thật buồn khi ông mất vào năm mà Nhật Hạ sinh, ngày 02/09/1997 tại Vienna, thọ 92 tuổi. Một cuộc đời để lại bao cảm hứng không chỉ riêng cho giới trẻ.

Nội dung xoay quanh Đi tìm lẽ sống

Làm sao mà con người có thể sống và vượt qua nỗi khổ về thể xác lẫn tinh thần nhiều như vậy? Họ không được đối xử như những con người, không đồ dùng cá nhân, không áo rét, không đủ thức ăn để sống, không thuốc men, không biết chết bất cứ lúc nào và đặc biệt không được thấy thế giới bên ngoài bức tường thép gai. Cuộc sống hằng ngày diễn ra tại trại tập trung như là cơn ác mộng của những trận đòn roi, những lời quát chua chát trong thời tiết lạnh giá. Cái chết dần trở thành chuyện thường như cơm bữa, nhưng khi một người chết đi lại trở thành cái xác có giá trị để cho những người sống tranh giành nhau những vật dụng còn sót lại như chiếc giày rách, áo rách và đôi khi chỉ là một sợi dây nhỏ còn tận dụng được… Ấy vậy, chết cũng không có chỗ chôn. Lúc táng tận lương tâm hơn những cái xác trở thành những miếng thịt béo bở dành cho những tù nhân đói khát còn sống lại.

Trại tập trung Đức quốc xã – cơn ác mộng của con người, nơi tận cùng của nỗi đau thể xác lẫn tâm hồn. Nơi chôn vùi sự sống, biến con người thành công cụ, biến con người thành con vật mất đi nhân tính. Đâu là con đường sống sót trong những giấy phút hoang mang sợ hãi, đớn đau, mất hy vọng, và lầm lạc lẽ sống… Khi trở về thì sao? Trở về và biết rằng không còn ai chờ đợi mình, trở về với những vết sẹo trong tâm hồn, những giằng xé nội tâm, những ẩn ức tâm lý và hoàn toàn mất đi lẽ sống, rồi bị biến dạng nhân tính, trở nên cay đắng với cuộc đời.

Với tư cách là một bác sỹ tâm lý, sau khi trải qua cảnh địa ngục trần gian đó, Frankl kết luận rằng ngay cả trong hoàn cảnh vô nghĩa, đau đớn và nhẫn tâm nhất, cuộc sống vẫn tiềm ẩn ý nghĩa. Ông dạy mình và người khác không bao giờ được quên rằng chúng ta vẫn có thể tìm thấy ý nghĩa của cuộc đời ngay cả khi đối diện với một tình huống vô vọng, một số phận không thể thay đổi. Bởi lẽ, ý nghĩa của cuộc sống có thể tìm thấy trong mọi khoảnh khắc, cuộc sống không bao giờ mất hết ý nghĩa, ngay cả khi phải chịu đau đớn và cái chết.

Cuốn sách là những trải nghiệm trong trại tập trung, những sơ lược về liệu pháp ý nghĩa mà tác giả đã dày công nghiên cứu trong hoàn cảnh khắc nghiệt. Bên cạnh đó là những bài học về liệu pháp ý nghĩa, tình yêu, sự tồn tại, rối loạn thần kinh… mà tác giả đề cập đến. Vậy làm thế nào để bạn có thể tìm được ý nghĩa cuộc sống từ cuốn sách này? Theo liệu pháp ý nghĩa thì có 3 con đường nhờ đó con người sẽ đạt đên ý nghĩa cuộc sống của mình. Một là làm việc, hai là trải nghiệm – nhất là trải nghiệm về tình yêu thương, ba là vượt lên số phận và thay đổi bản thân.

Tình yêu là cách duy nhất để thâu hiểu đến tận cùng một con người. Không ai có thể nhận thức đầy đủ về bản chất của một người trừ khi đã đem lòng yêu thương người ấy.

Nếu một người không thể thay đổi hoàn cảnh khiến mình đau khổ thì người đó vẫn có thể chọn cho mình một thái độ sống.

Đi tìm lẽ sống dần trở thành một quyển sách kinh điển và sẽ luôn là phương thuốc hữu hiệu nâng đỡ tinh thần con người, nhất là trong cuộc sống hằng ngày nay. Khi đối mặt với những cảm giác tuyệt vọng vì mất đi tất cả hãy nhớ rằng đã có người như Frankl.

Dưới đây là 20 đoạn trích đã khiến tôi phải thay đổi suy nghĩ của mình. Hãy nói tôi nghe bạn nghĩ gì? Còn nếu bạn đã đọc qua, liệu bạn có đồng ý với tôi?

1. ❝Người ta có thể lấy đi của một người mọi thứ, chỉ trừ một điều: sự tự do❞ - sự tự do trong việc lựa chọn thái độ sống trong bất kỳ hoàn cảnh nào, và sự tự do lựa chọn hướng đi của mình.

2. ❝Không phải cơn đau về thể xác khiến tôi cảm thấy bị tổn thương❞ (điều này cũng đúng với một số người lớn và bọn trẻ con khi bị phạt) mà chính cảm giác đau về tinh thần do bất công, vô lý mới khiến tôi cảm thấy bị xúc phạm nhất.

3. ❝Đừng nhắm vào thành công❞ - vì các em càng nhắm vào nó, và muốn đạt tới nó, thì các em càng dễ trượt qua nó. Vì thành công, cũng giống như hạnh phúc, không thể tìm kiếm mà có; nó phải tự sản sinh ra, và chỉ có thể xuất hiện khi một người cống hiến hết mình, hoặc sống vì người khác hơn là vì bản thân mình.

Hạnh phúc sẽ đến, và thành công cũng sẽ xuất hiện: các em phải để nó diễn ra bằng cách đừng quan tâm đến nó. Tôi muốn các em lắng nghe những gì mà lương tâm của các em ra lệnh phải làm và tiếp tục thực hiện hết mình. Và các em sẽ thấy rằng về lâu dài – tôi nhấn mạnh là về lâu dài – thành công sẽ đến với các em bởi vì các em đã quên nghĩ về nó!”.

4. ❝Đau khổ tự bản thân nó không có ý nghĩa gì cả❞, chính cách phản ứng của chúng ta mới khoác lên cho chúng ý nghĩa.

5. ❝Khi chúng ta không còn khả năng thay đổi hoàn cảnh❞ - như mắc phải căn bệnh nan y, chẳng hạn ung thư giai đoạn cuối - nghĩa là chúng ta đang được thử thách để thay đổi chính mình.

6. ❝Khóc cũng chẳng có gì đáng xấu hổ❞, bởi vì nước mắt sẽ là chứng nhân cho thấy con người rất mạnh mẽ, mạnh mẽ để chịu đựng như thế nào.

7. ❝Sự căng thẳng giữa những gì mà một người đã hoàn thành với những điều mà người đó vẫn còn phải hoàn thành❞, hoặc khoảng trống giữa con người hiện tại của người đó với con người mà họ muốn trở thành.

Sự căng thẳng đó là điều vốn có trong con người và cũng là điều không thể thiếu đối với một tinh thần khỏe mạnh. Vì vậy, chúng ta không nên ngần ngại trong việc thách thức con người bằng những mục đích sống thật ý nghĩa mà người đó có thể thực hiện.

8. ❝Những khả năng chỉ có ở con người chẳng hạn như sự lạc quan bẩm sinh, sự hài hước❞, tâm lý tách rời, những giây phút trầm ngâm ngắn ngủi, sự tự do bên trong, và sự quyết tâm không gục ngã hoặc tự tử.

9. ❝Mối quan tâm của con người không phải là để đạt được sự sung sướng❞ hoặc né tránh khổ đau mà là nhìn thấy được ý nghĩa của đời mình.

10. ❝Hãy sống như thể bạn đang được sống lần thứ hai❞ và đang sắp phạm phải sai lầm như đã từng phạm phải lần đầu tiên.

11. ❝Một người càng quên đi bản thân mình - bằng cách cho mình một lý do để phụng sự hoặc chọn cách sống vì một người mà mình thương yêu❞ - thì người đó cũng có nhiều nhân tính và càng phát triển bản thân hơn.

Sự tự trưởng thành không phải là một mục tiêu có thể đạt được dễ dàng, bởi một lý do đơn giản là một người càng phấn đấu để đạt được điều gì đó thì người ấy càng bỏ mất nó. Nói cách khác, sự trưởng thành chỉ có thể là một sản phẩm được tạo ra từ việc vượt lên cái tôi cá nhân hạn hẹp.

12. ❝Con người đi tìm ý nghĩa cuộc sống có thể gây ra căng thẳng nội tâm hơn là cân bằng trạng thái tâm lý nội tâm❞. Tuy nhiên, sự căng thẳng đó là một điều không thể thiếu về mặt sức khoẻ tinh thần.

Tôi dám chắc rằng không có gì trên đời này có thể giúp một người sinh tồn trong những hoàn cảnh khắc nghiệt nhất một cách hiệu quả bằng việc hiểu rằng cuộc sống của mỗi người luôn có ý nghĩa.

13. ❝Cách một người chấp nhận số phận và những đau khổ của mình, cách một người dám vượt qua những thử thách đó đem lại cho người ấy nhiều cơ hội❞ để hiểu được ý nghĩa sâu xa hơn của cuộc sống ngay cả trong những hoàn cảnh khắc nghiệt nhất.

Người đó có thể giữ được lòng dũng cảm, tự trọng và bao dung. Hoặc trong lúc đấu tranh sinh tồn, người đó có thể quên đi phẩm giá của mình và trở nên không khác gì một con thú. Ở đây ẩn chứa cơ hội mà một người có thể tận dụng hoặc bỏ qua để nắm giữ các giá trị đạo đức mà nghịch cảnh đem lại. Và điều này quyết định việc người đó có xứng đ|ng với nỗi đau khổ của mình hay không.

14. Câu nói của Nietzsche: ❝Người nào có lý do để sống thì có thể tồn tại trong mọi nghịch cảnh❞.

15. ❝Con người không đơn giản tồn tại❞ mà họ còn luôn quyết định mục đích tồn tại của mình và quyết định cả về con người mà họ muốn trở thành.

16. ❝Câu chuyện về một thiếu nữ mà tôi đã chứng kiến cái chết của cô trong trại tập trung❞. Đấy là một câu chuyện rất bình thường. Có rất ít điều để kể và nghe có vẻ như thể tôi bịa ra nó, nhưng đối với tôi nó giống như một bài thơ. Cô gái trẻ biết rằng mình sẽ từ biệt cõi đời trong một vài ngày tới. Nhưng khi tôi nói chuyện với cô, cô rất vui.

“Tôi biết ơn vì số phận đã nghiệt ngã với mình”, cô nói.

“Trong cuộc sống trước kia của mình, tôi chẳng là gì và không đạt được sự trưởng thành đáng kể nào cả”.

Chỉ tay qua phía cửa sổ của trạm xe, cô nói: “Cái cây này là người bạn duy nhất của tôi lúc cô đơn”.

Qua cánh cửa sổ đó, cô chỉ có thể nhìn thấy một cành của cây dẻ, và trên cành cây đó có hai đoá hoa. “Tôi thường nói chuyện với cái cây này”, cô gái nói.

Tôi ngạc nhiên và hoàn toàn không biết phải hiểu lời nói của cô như thế nào. Có phải cô đang bị mê sảng không? Hay cô đang bị ảo giác? Lo lắng, tôi hỏi cô rằng cái cây có trả lời cô không. “Có chứ”. “Nó nói gì với cô?”, tôi hỏi. Cô trả lời: “Nó nói với tôi rằng: “Tôi đây - tôi đây - tôi là sự sống, sự sống bất diệt”.

17. ❝Một người không nên tìm kiếm ý nghĩa trừu tượng về cuộc sống❞. Mỗi người đều đảm nhận một công việc, vai trò cụ thể trong cuộc sống. Vì vậy, không ai có thể thay thế người đó cũng như cuộc đời của người đó cũng không thể lặp lại. Vì vậy, nhiệm vụ của một người là duy nhất, và cơ hội mà người ấy thực hiện nhiệm vụ đó cũng là duy nhất.

18. ❝Khoái cảm là một cảm xúc cần được duy trì❞, dù chỉ là một “sản phẩm phụ” và dần bị xóa mờ sau khi con người dần đạt được mục đích của mình.

19. ❝Tình yêu là cách duy nhất để thấu hiểu đến tận cùng một con người❞. Không ai có thể nhận thức đầy đủ về bản chất của một con người trừ khi đã đem lòng yêu thương người ấy.

Bằng tình yêu, một người có thể nhìn thấy những phẩm chất và đặc tính cần thiết ở người mình yêu thương; và hơn nữa, người ấy còn nhìn thấy được những năng lực tiềm ẩn của bản thân – những năng lực tuy chưa phát triển hết nhưng cần phải được phát triển. Hơn nữa, bằng tình yêu của mình, người đó có thể khiến cho người mình yêu thương nhận ra những tiềm năng ở họ. Bằng cách nhận ra mình có thể là người thế nào và mình sẽ trở thành người ra sao, người đó sẽ biến những tiềm năng ấy thành sự thật.

20. ❝Một ý nghĩ loé lên trong tôi: lần đầu tiên trong đời tôi đã nhìn thấy chân lý mà loài người từ bao đời nay đã ca tụng❞ qua những vần thơ, cũng là chân lý tối thượng của các bậc học giả, rằng: Tình yêu là mục đích cuối cùng và là mục đích cao cả nhất của nhân loại.

Rồi tôi hiểu được ý nghĩa huyền diệu nhất trong các vần thơ, tư tưởng và niềm tin của nhân loại truyền lại: Linh hồn của con người chỉ có thể tìm thấy sự cứu rỗi thông qua tình yêu và trong tình yêu.

Tôi hiểu được làm sao mà một người không còn gì trên thế gian này vẫn biết thế nào là hạnh phúc dù chỉ thông qua, đắm chìm trong suy nghĩ về người mình yêu thương. Trong lúc cảm thấy cô độc, khi không thể làm gì tích cực, khi điều duy nhất một người có thể làm là nhẫn nại chịu đựng thì nỗi nhớ về những người yêu thương là niềm hạnh phúc duy nhất của các tù nhân. Lần đầu tiên trong đời, tôi có thể hiểu được ý nghĩa của câu nói: “Các thiên thần chìm đắm trong suy tư bất tận về một chiến thắng xa xôi”.

     Mình cũng thích câu nói của tác giả Viktor E.Frankl về ý nghĩa cuộc đời ông là giúp người khác tìm ra ý nghĩa cuộc sống của họ!!